Bắc hành tạp lục - Long thành cầm giả ca

1. Long thành cầm giả ca

Long thành giai nhân

Bất ký danh tự

Ðộc thiện Nguyễn cầm

Cử thành chi nhân dĩ Cầm danh

Học đắc tiên triều cung trung Cung Phụng khúc

Tự thị thiên thượng nhân gian đệ nhất thanh

Dư tại thiếu niên tằng nhất kiến   

Giám Hồ hồ biên dạ khai yến

Thử thời tam thất chánh phương niên

Xuân phong yểm ánh đào hoa diện

Ðà nhan hám thái tối nghi nhân

Lịch loạn ngũ thanh tùy thủ biến

Hoãn như luơng phong độ tùng lâm

Thanh như chích hạc minh tại âm

Liệt như Tiến Phúc bi  đầu toái phích lịch

Ai như Trang Tích  bịnh trung vi Việt ngâm

Thính giả mỹ mỹ bất tri quyện

Tận thị Trung Hòa  Ðại Nội âm

Tây Sơn chư thần mãn tọa tận khuynh đảo

Triệt dạ truy hoan bất tri hiểu

Tả phao hữu trịch tranh triền đầu 

Nê thổ kim tiền thù thảo thảo

Hào hoa ý khí lăng công hầu

Ngũ Lăng  niên thiếu bất túc đạo

Tính tương tam thập lục cung xuân

Hoán thủ Trường An  vô giá bảo

Thử tịch hồi đầu nhị thập niên

Tây Sơn bại hậu dư Nam thiên 

Chỉ xích Long Thành bất phục kiên (kiến)

Hà huống thành trung ca vũ diên

Tuyên phủ  sứ quân vị dư trùng mãi tiếu

Tịch trung ca kỹ giai niên thiếu

Tịch mạt nhất nhân phát bán hoa

Nhan xú thần khô hình lược tiểu

Lang tạ tàn my bất sức trang

Thùy tri tiện thị đương niên thành trung đệ nhất điệu

Cựu khúc tân thanh ám lệ thùy

Nhĩ trung tĩnh thính tâm trung bi

Mãnh nhiên ức khởi nhị thập niên tiền sự

Giám Hồ hồ biên tằng kiến chi

Thành quách suy di nhân sự cải

Kỷ độ tang điền biến thương hải

Tây Sơn cơ nghiệp nhất đán tận tiêu vong

Ca vũ không lưu nhất nhân tại

Thuấn tức bách niên tằng kỷ thì

Thương tâm vãng sự lệ triêm y

Nam Hà  quy lai đầu tận bạch

Quái để giai nhân nhan sắc suy

Song nhãn trừng trừng không tưởng tượng

Khả liên đối diện bất tương tri.

龍城琴者引

龍城佳人
不記名字
獨善阮琴
舉城之人以琴名
學得先朝宮中供奉曲
自是天上人間第一聲
余在少年曾一見
監湖湖邊夜開宴
此時三七正芳年
春風掩映桃花面
酡顏憨態最宜人
歷亂五聲隨手變
緩如涼風度松林
清如隻鶴鳴在陰
烈如荐福碑頭碎霹靋
哀如莊舄病中為越吟
聽者靡靡不知倦
盡是中和大內音
西山諸臣滿座盡傾倒
徹夜追歡不知曉
左拋右擲爭纏頭
泥土金錢殊草草
豪華意氣凌公侯
五陵年少不足道
并將三十六宮春
換取長安無賈寶
此夕回頭二十年
西山敗後余南遷
咫尺龍城不復見
何況城中歌舞莚
宣撫使君為余重買笑
席中歌妓皆年少
席末一人髮半華
顏醜神枯形略小
狼藉殘眉不飾粧
誰知便是當年城中第一調
舊曲新聲暗淚垂
耳中靜聽心中悲
猛然億起二十年前事
監湖湖邊曾見之
城郭推移人事改
幾度桑田變蒼海
西山基業一旦盡消亡
歌舞空留一人在
瞬息百年曾幾時
傷心往事淚沾衣
南河歸來頭盡白
怪底佳人顏色衰
雙眼瞪瞪 空想像
可憐對面不相知

Dịch nghĩa

Bài ca người khảy đàn thành Thanh Long

Người đẹp thành Thanh Long

Không nghe tên họ
Riêng thạo đàn Nguyễn
Người trong thành bèn lấy chữ Cầm mà đặt tên.
Nàng học được khúc Cung Phụng trong cung tiền triều
Đó là những khúc đàn hay nhất trời đất.
Tôi nhớ lúc thiếu thời đã gặp một lần
Bên bờ hồ Giám trong một cuộc dạ yến,
Lúc đó nàng khoảng hai mươi mốt tuổi,
Áo hồng ánh lên mặt hoa đào,
Má hừng rượu, vẻ ngây thơ, rất dễ thương,
Năm cung réo rắt, theo ngón tay mà thay đổi điệu.
Tiếng khoan như gió thoảng qua rừng thông,
Tiếng trong như đôi hạc kêu trên cao thẳm,
Tiếng lạnh như sét đánh tan bia Tiến Phúc,
Tiếng buồn như Trang Tịch ngâm tiếng Việt lúc bệnh,
Người nghe say sưa không biết mỏi,
Đó là những khúc đàn trong đại nội Trung Hòa.
Các quan Tây Sơn trong tiệc đều say mê điên đảo,
Mải vui suốt đêm không biết chán.
Bên tả bên hữu tranh nhau vãi thưởng,
Tiền bạc coi rẻ như đất bùn.
Ý khí đào hoa át cả các bậc vương hầu,
Đám thiếu niên đất Ngũ Lăng không đáng kể.
Tưởng chừng ba mươi sáu cung xuân,
Chung đúc một vật báu vô giá đất Trường An.
Nhớ lại từ bữa tiệc ấy đến nay đã hai mươi năm,
Sau khi Tây Sơn bại vong, tôi vào Nam,
Long Thành trong gang tấc không được thấy lại,
Huống hồ tiệc múa hát ở trong thành.
Quan Tuyên Phủ vì tôi bày cuộc mua cười,
Trong đám ca kĩ đều trẻ tuổi.
Duy ở cuối chiếu có một nàng tóc đã hoa râm.
Mặt gầy thần khô hình bé nhỏ,
Đôi mày phờ phạc không điểm tô,
Ai biết đó là người trước kia nổi danh tài hoa đệ nhất trong một thời,
Khúc xưa đàn lên, tôi tuôn nước mắt ngầm theo từng tiếng.
Tai lắng nghe mà lòng chua xót!
Bỗng nhớ lại chuyện hai mươi năm xưa
Đã từng thấy trong chiếu tiệc bên hồ Giám.
Thành quách suy dời, việc người đổi,
Bao nương dâu đã biến thành biển xanh.
Cơ nghiệp Tây Sơn tiêu tan sạch,
Trong làng múa hát còn sót lại một người!
Trăm năm thấm thoát trong một hơi thở một nháy mắt
Cảm thương việc cũ lệ thấm áo
Từ Nam trở về, đầu tôi bạc trắng!
Không trách người đẹp nhan sắc suy tàn.
Hai mắt trừng trừng luống tưởng lại chuyện cũ
Khá thương giáp mặt nhau mà không nhận được nhau!

Thăng Long có một giai nhân

Tên nàng không biết nguyệt cầm tuyệt luân

Khắp thành quen gọi nàng Cầm

Khúc xưa Cung Phụng nổi danh trong triều

Tài nàng bậc nhất trên đời

Khi còn trai trẻ ta thời nghe danh

Giám Hồ yến tiệc liên hoan

Tuổi tròn ham mốt hoa xuân nõn nà

Gió xuân tô thắm má đào

Rượu nồng hồng đỏ đoá hoa xuân thời

Nỉ non cao thấp tuyệt vời

Tiếng khoan như gió lướt ngoài rặng thông

Trong như tiếng hạc trên không

Mạnh như tiếng sấm nổ tung bầu trời

Buồn như khúc Việt rối bời

Người nghe cảm xúc bồi hồi tả tơi

Trung Hoà đại nội khúc này

Tây Sơn quân tướng đắm say mơ màng

Ngả nghiêng đến sáng vì nàng

Luôn tay tặng thưởng lụa vàng không thôi

Công hầu hào khí ngút ngời

Ngũ Lăng lớp trẻ một lời sá chi

Cung đàn băm sáu dây tơ

Tay tiên tấu khúc mộng mơ lặng hồn

Đến nay hai chục năm hơn

Tây Sơn thua trận ta còn trong nam

Thế là không gặp được nàng

Hôm nay quan phủ liên hoan có mời

Tiệc vui ca kỷ xinh tươi

Cuối bàn có ả trông người xác xơ

Ốm nhom đầu tóc bơ phờ

Mặt không trang điểm vật vờ xiêm y

Ai ngờ bậc nhất xưa kia

Khúc đâu lệ chảy đầm đìa tiếng xưa

Chợt nghe lòng những cay chua

Hai mươi năm thoắt như vừa qua thôi

Giám hồ đã được gặp người

Dáng xưa tơi tả chơi vơi lụi tàn

Biển dâu thay đổi bao lần

Tây Sơn sự nghiệp tiêu tan hết rồi

Lời ca thánh thoát tuyệt vời

Trăm năm gió thoảng có nào dài lâu

Ngậm ngùi chuyện cũ thương đau

Phận mình tóc đã trắng phau mất rồi

Người xưa sắc đẹp tàn phai

Nhìn nhau chẳng nói nên lời nên câu

Chỉ còn thầm lặng âu sầu

Giương đôi mắt ếch tựa hầu chưa quen