Bắc hành tạp lục - Trở binh hành

81. Trở binh hành 

Kim tương tương, thiết tranh tranh

Xa mã trì sâu, kê khuyển minh

Tiểu hộ bất bế, đại hộ bế

Phù lão huề ấu di nhập thành

Bản địa lục nguyệt chí cửu nguyệt

Hoạt, Tuấn nhị huyện tề xưng binh

Tặc sát quan lại thập bát cửu

Mãn thành tây phong xuy huyết tinh

Cánh hữu Sơn Đông, Trực Lệ dao tương ứng

Bạch Liên  dị thuật đa thần linh

Châu quan văn tặc chí

Khiêu đăng chung dạ tịch dân đinh

Châu biền văn tặc chí

Ma lệ đao kiếm giát giát minh

Châu nhân văn tặc chí

Tam tam ngũ ngũ giao đầu tế ngữ thanh y anh

Hành nhân viễn lai bất giải sự

Đản văn thành ngoại tiến thoái giai pháo thanh

Hà Nam nhất lộ giai chấn động

Vũ hịch cấp phát như phi tinh

Cổn cổn trần ai tế thiên nhật

Bộ kỵ nhất tung phục nhất hoành

Kỵ giả loan giác cung

Trường tiễn mãn hồ bạch vũ linh

Bộ giả kiên đoản sáo

Tân ma thiết nhận huyền chu anh

Hựu hữu tân điểm đinh tráng chi binh khí

Tước trúc vị thương bì thượng thanh

Đại xa tải cung chước

Tiểu xa trang tiêm đinh

Chung nhật vãng lai vô tạm đình

Sổ bách lý địa biến qua giáp

Đạo lộ ủng tắc vô nhân hành

Trường tống trường thán, đoản tống mặc

Tiến thoái duy cốc nan vi tình

Tạc nhật Hoàng Hà thủy đại chí

Ngũ nhật vô thực thê sa đinh

Kim nhật Vệ Châu trở đạo tặc

Bất tri tiền lộ hà thời thanh

An đắc phong xa nhật vạn lý

Phi thân nhất tức lai thiên kinh

Ngô văn nội cố tần niên khổ hoang hạn

Chỉ hữu xuân tác vô thu thành

Hồ Nam, Hà Nam cửu vô vũ

Tự xuân tồ thu điền bất canh

Đại nam tiểu nữ tần cơ sắc

Khang tì vi thực lê vi canh

Nhãn kiến cơ biểu tử đương đạo

Hoài trung táo tử thân biên khuynh

Không ốc bích thượng hữu "tra" tự 

Sổ bách dư hộ giai cơ linh

Tiểu dân bất nhẫn hàn thả cơ

Cầu đồ bão úc thân vi khinh

Hoàng trì lộng giáp  bất túc đạo

Sảo gia tồn tuất đương tự bình

"Dân tử tại tuế bất tại ngã "

Vật đắc khi tâm tế thánh minh

Tạc kiến Tân Trịnh thành môn niêm bảng thị

Án hộ cấp túc tô tàn manh

Hoàng Hà dĩ bắc mạch hựu thục

Bách nhật nhi bối thê tử giai đắc sinh

Qui lai qui lai vật tác tử

Phủ thần huệ bảo như phụ huynh

阻兵行

金鏘鏘鐵錚錚
車馬馳驟雞犬鳴
小戶不閉大戶閉
扶老攜幼移入城
本地六月至九月
滑濬二縣齊稱兵
賊殺官吏十八九
滿城西風吹血腥
更有山東直隸遙相應
白蓮異術多神靈
州官聞賊至
挑燈終夜籍民丁
州弁聞賊至
磨礪刀劍戛戛鳴
州人聞賊至
三三五五交頭細語聲咿嚶
行人遠來不解事
但聞城外進退皆炮聲
河南一路皆振動
羽檄急發如飛星
滾滾塵埃蔽天日
步騎一蹤復一橫
騎者彎角弓
長箭滿壺白羽翎
步者肩短槊
新磨鐵刃懸朱纓
又有新點丁壯之兵器
削竹為鎗皮上青
大車載弓
小車裝尖釘
終日往來無暫停
數百里地遍戈甲
道路壅塞無人行
長送長嘆短送默
進退維谷難為情
昨日黃河水大至
五日無食棲沙汀
今日衛州阻盜賊
不知前路何時清
安得風車日萬里
飛身一息來天京
吾聞內顧頻年苦荒旱
只有春作無秋成
湖南河南久無雨
自春徂秋田不耕
大男小女頻饑色
糠枇為食藜為羹
眼見饑莩死當道
懷中棗子身邊傾
空戶壁上有查字
數百餘戶皆饑零
小民不忍寒且饑
苟圖飽燠身為輕
黃池弄甲不足道
稍加存恤當自平
民死在歲不在我
勿得欺心蔽聖明
昨見新鄭城門粘榜示
按戶給粟蘇殘氓
黃河以北麥又熟
百日而輩妻子皆得生
歸來歸來勿作死
撫官惠保如父兄

 

Dịch nghĩa

Bài hành về việc binh đao làm nghẽn đường

Tiếng vàng tiếng sắt loảng xoảng reo
Ngựa xe nhộn nhịp gà chó kêu
Nhà ngèo mở cửa, nhà giầu đóng
Già trẻ lớn bé trốn vào thành
Vùng này trăng sáu đến trăng chín
Hoạt Tuấn hai huyện nổi binh đao
Mười quan giặc giết đến tám chín
Khắp thành gió tây tanh mùi máu
Cánh phải Sơn Đông, Trực Lệ đồng ứng
Bạch liên giáo có nhiều phép thuật linh
Quan hành chính nghe giặc đến
Chong đèn suốt đêm lập sổ đinh
Quan nhà võ nghe giặc đến
Mài gươm giáo nghe kêu soàn soạt
Người trong châu nghe giặc đến
Chụm năm chụm ba tụ đầu nhỏ to
Khách xa đến nào rõ chuyện chi
Lùi tới đều nghe tiếng súng nổ ngoài thành
Cả vùng đất Hà Nam náo động
Hịch lông gà phát gấp như sao
Cát bụi đầy bay che lấp mặt trời
Lính bộ lính cưỡi ngựa chạy ngang chạy dọc
Quân cưỡi ngựa đeo cung sừng cong
Ống dài chứa tên gài lông trắng
Quân bộ thì vác giáo ngắn
Gươm đao mới bén, gài dây đỏ
Đinh tráng mới cũng trang cài binh khí
Phạt tre dài làm giáo vỏ còn xanh
Xe lớn chất chứa đầy cung dây
Xe nhỏ mang mũi chông nhọn
Suốt ngày đi lại không ngừng nghỉ
Cả hàng trăm dặm đầy binh đao
Đường đi tắc nghẽn chẳng thấy ai
Quan chức đón đưa đều tư lự
Tiến lùi đều khó biết làm sao
Hôm qua Hoàng Hà nước lên lớn
Năm ngày cả đoàn không ăn ngụ trên bờ cát
Hôm nay Vệ châu giặc trở về
Nghẽn đường không biết bao giờ yên
Ước gì có chiếc xe ngày vạn dặm
Thân này bay thẳng về kinh đô
Nghe nói dân đây khổ vì hạn hàng năm
Xuân cày được nhưng mùa thu không gặt được
Hồ Nam Hà Nam chẳng có giọt mưa
Từ xuân đến thu đồng ruộng bỏ hoang
Nam nữ lớn nhỏ đều túng đói
Lấy cám thay cơm, rau lê làm canh
Mắt nhìn kẻ chết đói giữa đường
Cạnh người hột táo còn vương vãi
Trong nhà trống vách đề chữ  "tra"
Trăm nhà chết đói và tan tác
Dân mọn không chịu nổi đói lạnh
Xem nhẹ tính mạng đâm làm càn
Múa may như đùa giỡn cùng binh khí
Khôn ra quan triều cứu giúp thì được yên
Chớ bảo "Dân chết tại trời không tại ta"
Để dối lòng và che dấu nhà vua
Thấy thành Tân Trịnh có yết bảng
Định ngày phát gạo để cứu dân
Phía bắc sông Hoàng mạch đã chín
Trăm ngày thôi già trẻ vợ con sẽ lại sống
Về đi, về đi chớ liều mạng
Quan phủ quý dân như cha anh

Tiếng vàng tiếng sắt leo reo

Ngựa xe nhộn nhịp tiếng kêu chó gà

Giầu đóng nghèo mở cửa ra

Già trẻ lớn bé chạy a vào thành

Sáu trăng cho đến chín trăng

Hoạt Tuấn hai huyện lại bàn binh đao

Mười quan giặc giết còn hai

Khắp thành tanh máu gío tây nặng mùi

Sơn Đông Trực Lệ đồng đều

Bạch Liên tà giáo có nhiều phép linh

Quan nghe tin giặc rập rình

Suốt đêm thức trắng sổ đinh chong đèn

Võ quan nghe giặc mon men

Mài gươm vuốt giáo liên miên cả ngày

Dân nghe giặc đến sợ thay

Tụm năm tụm bảy thì thào nhỏ to

Khách xa mới đến chẳng lo

Chỉ nghe tiếng pháo nổ to ngoài thành

Hà Nam náo động cả vùng

Hịch truyền như thể sao băng trên trời

Cát bay che lấp nắng ngời

Lính bộ lính kỵ bời bời dọc ngang

Lính kỵ cỡi ngựa đeo cung

Mang tên lông trắng để trong ống dài

Bộ binh giáo ngắn trên vai

Gươm đao mài bén cột dây hồng đào

Tráng đinh binh khí giắt vào

Vót tre làm giáo vỏ màu tươi xanh

Xe lớn thì chất đầy cung

Xe nhỏ chông nhọn gòn gàng xếp ngay

Đi qua đi lại như bay

Cả hàng trăm dặm chứa đầy binh đao

Đường đi tắc nghẽn khó vào

Quan viên đưa đón nói sao bây giờ

Tiến lui chẳng biết làm sao

Hôm qua nước lũ Hoàng Hà dâng cao

Năm ngày chẳng có hột nào

Nằm trên bờ cát giặc vào thẳng ro

Nghẽn đường biết đến bao giờ

Nằm mơ ước chiếc xe bay lên trời

Kinh đô đến thẳng  tức thời

Nghe đồn dân khổ vì trời không mưa

Cày xuân không gặt mùa thu

Hồ Nam chẳng có giọt mưa sao cày

Xuân thu đồng ruộng không người

Nhỏ to nam nữ đói dài nằm queo

Không cơm ăn cám ăn bèo

Buồn trông ốm đói tong teo gầy gò

Xác khô vương vãi táo khô

Trong nhà đề chữ “đã vào kiểm tra”

Người ta chết đói đầy nhà

Ngoài đường thây vất thật là thê lương

Dân đen chết bởi cơ hàn

Xem thường tính mạng làm càn làm điên

Múa may vũ khí huyên thuyên

Dân yên là bởi quan hiền giúp cho

Dối mình cùng dối đức vua

Tại trời dân chết ta đâu tội tình

Tân Trịnh yết bảng ngay thành

Định ngày phát gạo cứu dân cơ hàn

Hoàng Hà lúa mạch chín vàng

Dân ơi dân hỡi về làng ngay đi

Thôi đừng liều mạng làm chi

Cha anh đùm bọc quan thì yêu thương